Tất niên được biết đến như là một trong những phong tục không thể thiếu của mỗi gia đình Việt khi chào đón chào năm mới. Nhưng chính xác thì tất niên là gì và ở mỗi vùng miền có gì độc đáo hay khác biệt? Chúng ta cùng tìm hiểu về tất niên trong bài viết sau đây nhé!
Tất niên là gì?
Tất niên là tên gọi chung cho một số hoạt động như: cúng tất niên, lễ tất niên, tiệc tất niên… Đây là một loại nghi thức tổng kết 1 năm, chuẩn bị đón chào năm mới.
Tuỳ thuộc vào mục đích, tính chất trong từng trường hợp, tất niên có thể là một bữa tiệc, bữa ăn liên hoan cuối năm. Tuy nhiên, mỗi gia đình Việt Nam đều thực hiện lễ tất niên trang trọng và nó diễn ra vào những ngày cuối năm âm lịch, thường là ngày 30 tháng Chạp (nếu là năm đủ) hoặc 29 tháng Chạp (nếu là năm thiếu).
Người Việt thường làm tất niên vào buổi trưa, chiều hoặc tối. Lúc này, các gia đình sẽ làm mâm cỗ để cúng tất niên và mời bạn bè, người thân đến dự.
Tất niên là thời điểm đặc biệt bởi đây chính là khoảng thời gian mà mọi người quây quần và sum họp bên nhau, thưởng thức những món ăn truyền thống. Sau đó, họ cùng chào đón năm mới với nhiều lời chúc tốt đẹp dành cho nhau.
Có thể nói rằng, tất niên và đón giao thừa chính là một trong những phong tục tập quán lâu đời mang nét đẹp cổ truyền của người Việt.
Tại sao các gia đình lại làm Tất niên để gặp mặt cuối năm?
Không chỉ là dịp để các thành viên trong gia đình tụ họp, sum vầy sau 1 năm lao động vất vả, tất niên còn là lúc mọi người tổng kết lại công việc và thành quả của mình trong năm vừa rồi, từ đó có kế hoạch và dự định cho năm mới.
Tuỳ theo phong tục của từng vùng, miền thì nhiều gia đình còn mời thêm bạn bè, người thân tới dự, không khí náo nhiệt và rất ấm cúng.
Phong tục ăn Tất niên độc đáo ở ba miền có gì khác biệt?
Mâm cúng tất niên 3 miền trên đất nước về cơ bản đều có những món ăn giống nhau và tuỳ thuộc vào đặc điểm phong tục mà sẽ có thêm một vài thay đổi khác biệt. Cụ thể như sau:
Tất niên ở miền Bắc
Người Bắc quan niệm khá đặc biệt về mâm cúng tất niên là cần bày 4 bát 4 đĩa trên mâm. Trong đó, các món ăn được đựng trong đĩa bao gồm: thịt gà, giò, chả quế, thịt lợn, xôi gấc với mong muốn 1 năm mới gặp nhiều may mắn và thuận lợi.
Đồng thời, các món ăn được đựng trong bát sẽ gồm: canh bóng thả, miến dong, mọc nấm thả, chân giò hầm măng.
Ngoài những món ăn truyền thống này, ngày nay nhiều gia đình còn biến tấu, thêm thắt nhiều món khác nhưng đều có điểm chung là mang hương vị món ăn của miền Bắc, ví dụ như: nem rán, thịt đông, nộm rau củ, miến nấu lòng gà, dưa hành muối, móng giò hầm măng…
Phong tục đón tất niên ở miền Trung
Đối với các gia đình ở miền Trung, mâm cúng tất niên sẽ tùy thuộc vào điều kiện và thường có: thịt heo, thịt gà, các món xào, canh… Nếu gia đình nào có điều kiện chuẩn bị mâm cúng tốt hơn thì sẽ có thêm thịt đông, chả Huế, cá chiên, bát miến Huế, canh măng khô…
Người miền Trung thường quây quần bên nhau, trông nồi bánh chưng và làm lễ cúng tất niên rồi cùng nhau đón năm mới.
Phong tục tất niên ở miền Nam
Đối với người miền Nam thì mâm cúng tất niên sẽ bao gồm những thứ sau đây: mâm cỗ thức ăn (chay hoặc mặn), mâm ngũ quả, bánh chưng, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn nến, trầu cau, trà, rượu.
Đối với mâm cỗ mặn thì sẽ có những món ăn truyền thống như: canh khổ qua nhồi thịt, thịt kho tàu, thịt heo luộc, gỏi tôm thịt, nem, chả giò, dưa giá, củ kiệu, củ cải ngâm nước mắm; canh măng nấu.
Một số bài văn khấn Tất niên cuối năm
Lễ cúng tất niên hàng năm được người Việt thực hiện nhằm ghi nhận việc kết thúc năm cũ và chuẩn bị bước sang năm mới. Đồng thời, đây cũng là cách bày tỏ sự biết ơn đối với tổ tiên đã phù hộ, bảo vệ cả gia đình trong suốt một năm qua.
Với người Việt, tất niên và ngày tết cũng chính là dịp hiếm hoi để con cháu quây quần, đoàn tụ sau những ngày làm ăn xa nhà vất vả, với nhiều sự kiện xảy ra trong cuộc sống.
Đây cũng chính là lý do vì sao lễ cúng tất niên mang ý nghĩa đặc biệt và được tổ chức trang trọng trong mỗi gia đình người Việt.
Vậy khi cúng tất niên thì các gia đình sẽ cúng theo những bài văn thế nào cho trang nghiêm, đúng cách?
Bài cúng tất niên tại gia
Nam mô a di Đà Phật! (3 lần)
– Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương.
– Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
– Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.
– Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.
– Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.
– Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.
– Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ …………….. (1)
Hôm nay là ngày 30 tháng Chạp năm …………..(2)
Tín chủ (chúng) con là:……………………………………………………………………….
Ngụ tại:…………………………………………………………………………………………..
Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.
Hôm nay là ngày 30 tết chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên địa Tôn thần, phụng hiến tổ tiên, truy niệm chư linh. Theo như thường lệ tuệ trừ cáo tế cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án toạ, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật phù hộ cho toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng luôn luôn mạnh khoẻ, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hoà thuận.
Nam mô a di Đà Phật! (3 lần)
Bài cúng tất niên tại công ty
Nam Mô A Di Đà Phật ( 3 lần)
Nam mô Đại từ đại bi Quán thế âm Bồ tát (3 lần)
Tín chủ con tên là… tại…
Hôm nay ngày… tháng chạp năm… Âm lịch
Tín chủ con đại diện cho công ty… xin được thành tâm sửa biện hương hoa, chuẩn bị đèn nến, hoa trà dâng lên trước án. Qua năm… , chúng con xin được dâng lễ tạ ơn trên đã phù hộ độ trì cho công việc làm ăn của chúng con luôn được suôn sẻ, phát đạt, mọi sự bình an, may mắn. Một năm qua đi chúng con có gì thiếu sót, trần gian mắt thịt không rõ xin được các vị thần linh lượng thứ bỏ qua cho.
Nay con xin được đọc bài cúng Tất niên công ty cuối năm… để thành tâm kính lạy mời các ngài Hoàng Thiên, Hậu Thổ chư vi Tôn Thần, ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Phúc đức Tôn Thần, ngài Bản gia Thổ địa Long Mạch Tôn Thần, ngài tiền hậu Địa chủ Tài Thần, ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân và các Tôn thần cai quản trong khu vực này.
Kính lạy các ngài nghe thấu tâm can, chứng giám lòng thành, đáp lễ lời mời, thụ hưởng lễ vật và phù hộ độ trì cho toàn công ty chúng con luôn được bình an, toàn gia an lạc, việc làm ăn luôn được suôn sẻ, hanh thông.
Chúng con lễ bạc lòng thành, trước xin kính lễ tạ ơn, sau cúi xin các vị Chư Thần luôn chứng giám, độ trị phù hộ cho toàn công ty chúng con một năm mới an lành, phát lộc.
A Di Đà Phật! ( 3 lần)
Bài cúng tất niên ngoài trời
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.
Con kính lạy Đức Đương lai hạ sinh Di Lặc Tôn Phật.
Con kính lạy Hoàng Thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.
Con kính lạy ngài Cựu niên Đương cai Hành khiển.
Con kính lạy ngài đương niên Thiên quan: Cự Tào Phán quan.
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Táo quân, chư vị Tôn thần.
Nay là phút Giao thừa năm…
Chúng con là…
Ngụ tại…
Nhân phút thiêng liêng Giao thừa vừa tới năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khai thái, vạn tượng canh tân. Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Thượng đế giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt. Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc. Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật nghi lễ cung trần, dâng lên trước án. Cúng dâng Phật Thánh, dâng hiến Tôn thần, đốt nén tâm hương dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời các ngài giá lâm trước án, thụ hưởng lễ vật.
Phù hộ độ trì cho tín chủ chúng con được minh niên khang thái, vạn sự cát tường. Bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông, ngày ngày được hưởng ơn Trời, Phật, chư vị Tôn thần.
Cúi xin chín phương Trời mười phương chư Phật cùng Chư vị tôn thần chứng giám, phù hộ độ trì.
Nam mô A Di Đà Phật! (3 lần)
Kết luận
Dù cuộc sống có nhiều đổi thay, xã hội ngày một phát triển hơn, nhiều nét văn hoá giao thoa nhưng đối với người Việt nói riêng và châu Á nói chung thì tiệc tất niên luôn là nét đẹp truyền thống không thể thay thế.
Đây được coi là những thời khắc thiêng liêng và mọi người đều tham gia với niềm vui hân hoan, bỏ đi những lo toan bộn bề, những khó khăn hay điều tiêu cực đều được trôi qua theo năm cũ. Đây cũng là thời điểm mà mọi thành viên trong gia đình thể hiện tình cảm của mình, dành cho nhau những lời chúc chân thành và tốt đẹp nhất.
Trên đây chính là những thông tin về lễ tất niên, thực đơn mâm cúng tất niên tại 3 vùng của đất nước cũng như văn khấn cúng tất niên. Hi vọng rằng, những chia sẻ này sẽ giúp bạn có thêm lựa chọn cho mình để chuẩn bị tất niên năm nay tươm tất hơn.
VN 
KM 